Zabawa symboliczna

Dzieci uwielbiają wcielać się w role dorosłych – to dla nich nie tylko świetna zabawa, ale też w pewnym sensie przygotowanie do dorosłego życia. Zabawy symboliczne odgrywają znaczącą rolę w rozwoju dziecka, choć tak często są niedocenianie?

Zabawa symboliczna rozpoczyna się w prostych formach aktywności dziecka i najprościej mówiąc zakłada zastąpienie jednych przedmiotów -drugimi. Jest to zatem początek rozumienia relacji znaczący-znaczony. Taka forma zabawy służy ćwiczeniu wyobraźni.

Zabawa symboliczna rozwija się stopniowo

Psycholog Jean Piaget był zdania, iż rozwój zabawy dziecka można podzielić na dwa podstawowe stadia, a w ramach każdego z nich kilka podstadiów.

         Pierwsze stadium obejmujących okres od 1 do 4 roku życia:

1. Projekcje symbolicznych schematów na nowe obiekty przyjmująca początkowo formę projekcji tych schematów, które dziecko już zna, a następnie schematów naśladowczych. Pierwsza forma to prostu reprodukowania przez dziecko „na niby” działań w odniesieniu do obiektów. W drugiej formie chodzi o zastosowanie schematów działań, które dziecko zaobserwowało w innych, np. mycie podłogi.
2.  Rozdział między indeksami i działaniami charakteryzuje się tym, iż działania dziecka wyraźnie różnią się od tego, co oznaczają – gest staje się stopniowo coraz bardziej niezależny od rekwizytu. Czyli, najprościej mówiąc, mamy do czynienia z prostą identyfikacją jednego obiektu w drugi, np. identyfikowanie działania „pies biegnie” w przesuwanie palcem po stole. Te proste interakcje można obserwować już w drugim roku życia dziecka, w którym występują również gry intencyjne, w których dziecko udaje, że jest kimś innym. Z czasem zabawy te stają się coraz bardziej złożone. Można w nich zauważyć przejawy wyobraźni reprodukcyjnej i elementy indeksacji.
3. Kombinacja symboli  ma miejsce, kiedy dziecko rozpocznie zastępowanie rzeczywistych sen wyobrażeniami. Jest to stadium, w którym dzieci mogą tworzyć nowe postacie.

Zabawa symboliczna staje się bardziej uporządkowana w stadium drugim przypadającym na okres 4-7 lat. Właśnie wtedy następuje odtwarzanie rzeczywistości w zabawie, a role uczestników biorących w niej udział dopełniają się. Z czasem takie formy zabawy wypierane są przez gry z regułami.

Symboliczna aktywność dziecka

Zabawy symboliczne to takie, w których dzieci używają wielu przedmiotów, które zastępują te właściwe i pozwalają na odróżnienie elementów oznaczanych od oznaczających. Wraz z upływem czasu ta symboliczna aktywność dziecka oddziela się od działania z przedmiotami, a coraz bardziej wiąże się z przyjmowaniem ról i reguł im towarzyszących.

Podsumowując, w zabawie symbolicznej dziecko poznaje nie tylko właściwości obiektów, ale także wkracza w świat społeczny, w którym spotyka się z różnymi rolami, wartościami i tradycjami.

Przejawami zdobywania przez dziecko orientacji w świecie społecznym są zabawy w dom czy w lekarza. Dodatkowo wiążą się one z płcią, co z kolei ma znaczenie przy kształtowaniu się tożsamości płciowej.

Nie mogę nie wspomnieć tu również o zabawach z pluszakami czy przytulankami (o pisałam o nich TUTAJ), które pomagają przejść dziecku od emocjonalnego kontaktu z matką do emocjonalnej autonomii (zadanie to może być także „przejęte” przez wyimaginowanych przyjaciół czy towarzyszy).

Tak naprawdę korzyści jest o wiele więcej, ponieważ dzięki zabawie symbolicznej dziecko:

• uczy się prawidłowego funkcjonowania wśród ludzi
• rozwija umiejętności społeczne
• poznaje zasady funkcjonowania świata
• rozwija kreatywność i wyobraźnię
• zdobywa nowe umiejętności
• uczy empatii
• ma okazję oswoić się z trudnymi dla niego sytuacjami (np. wizytą u lekarza) i zredukować stres.