Obgryzanie paznokci to jeden z tych dziecięcych nawyków, którego rodzice chcą się pozbyć jak najszybciej. Nic dziwnego, bo ani to zdrowe, ani estetyczne. Warto jednak pamiętać, że obgryzanie paznokci to nie tylko nieelegancki nawyk, ale przede wszystkim ważny sygnał dla rodzica. Nie wystarczy zaopatrzyć się w magiczny lakier przeciwdziałający problemowi czy też inny magiczny preparat, ani też pozaklejać palców kolorowymi plastrami, lecz przede wszystkim poszukać problemu znacznie głębiej.
Nawyk obgryzania paznokci może pojawić się zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych. Z tym tylko, że wśród tych pierwszych występuje on zdecydowanie częściej i wymaga szczególnej uwagi. Może pojawić się już u dzieci w wieku ok. 5 lat, a w niektórych przypadkach nawet wcześniej. Obgryzanie paznokci może wiązać z przeżywaniem przez dziecko stresujących sytuacji, a jego celem jest rozładowanie napięcia przeżywanego przez dziecko. Czasami zdarza się też, że dziecko paznokcie obgryza z nudów, pozbywając się w ten sposób związanego z nią napięcia i/lub dyskomfortu.
Dlaczego dzieci to robią?
Dziecko obgryzające paznokcie, poprzez swoje zachowanie wysyła rodzicowi ważny sygnał, którego nie można zbagatelizować. Gdy pojawia się ten nawyk, należy uważnie przyjrzeć się dziecko i jego zachowaniu, szczerze z nim porozmawiać. Przyczyną obgryzania paznokci może być bowiem doświadczanie przez dziecko trudnych sytuacji, z którymi nie umie sobie poradzić. Stres związany ze zmianami życiowymi, których niedawno doświadczyło dziecko, takich jak np. przeprowadzka, czy też niepewność, która może pojawić się w zupełnie nowych dla dziecka sytuacjach, jak np. pójście do przedszkola lub jego zmiana czy pojawienie się nowego członka rodziny. Napięcie wywołane problemami w nauce czy też trudnościami w nawiązaniu lub utrzymaniu relacji społecznych, również mogą przyczynić się do poszukiwania ujścia tych emocji właśnie w obgryzaniu paznokci.
Kolejną przyczyną pojawienia się u dziecka tego nawyku może być również, wspomniana już, nuda, związane z nią napięcie i poczucie dyskomfortu. Jeżeli dziecko obgryza paznokcie w sytuacjach, gdy jest bezczynne, np. ogląda bajkę, to jego zachowanie raczej będzie miało niewiele wspólnego z trudnościami czy przeżywanymi konfliktami wewnętrznymi.
Zarówno przeniesienie nawyku ssania kciuka,jak i nieodpowiednia higiena paznokci również może przyczynić się do powstania u dziecka nawyku ich obgryzania.
Skutki obgryzania paznokci
Nawyk obgryzania paznokci jest nie tylko nieestetyczny, ale również niezdrowy. Może doprowadzić do wielu innych, poważnych problemów zdrowotnych, takich jak np. zapalnie jamy ustnej, zakażanie dróg pokarmowych i przenoszenie do układu pokarmowego bakterii znajdujących się na rękach, jak również problemy stomatologiczne (wady zgryzu, zaburzenia czynności układu ruchu narządu żucia, zniekształcenie szczękowe).
W przypadku nieleczenia problemów związanych z powstawaniem ran na skórze otaczającej paznokcie, może dojść także do uszkodzenia naskórka i płytki paznokcia, w tym również całkowitej jej deformacji.
Przyglądając się skutkom obgryzania paznokci, nie można zapomnieć o tym, że obok tych typowo zdrowotnych, mogą pojawić się również skutki społeczne. Nawyk obgryzania paznokci uznawany jest za nieestetyczny, a nawet obrzydliwy i według niektórych może świadczyć o braku kompetencji społecznych, co z koli może doprowadzić do utrudnienia funkcjonowania w grupie rówieśniczej, a nawet do odrzucenia przez nią dziecka.
Czy lakier wystarczy?
W aptekach można zaleźć różnego rodzaju preparaty, czy lakiery mające na celu przeciwdziałać tej czynności. Niestety, samo zastosowanie preparatu nie wystarczy. Przede wszystkim dlatego, że jak już wspomniałam, za obgryzaniem paznokci kryją się problemy i trudności dziecka, a na to żaden lakier nie pomoże. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem będzie spokojna rozmowa z dzieckiem na temat jego problemów, pomoc w ich rozwiązaniu czy zmiana/wyeliminowanie czynników stresująco wpływających na dziecko. Może okazać się też, że konieczna będzie wizyta u specjalisty, np. psychologa, który pomoże dziecku uporać się z jego problemami.
W walce z czynnościami nawykowymi, jakimi jest obgryzanie paznokci, pomoce mogą okazać się również pozytywne wzmocnienia zachowań i sytuacji, w których dziecko nie podejmuje tej czynności. Warto również w prostych słowach przedstawić konsekwencje obgryzania paznokci, zarówno te estetyczne, jak i zdrowotne, ale bez zbędnego straszenia. Wspólne poszukiwanie rozwiązań także może okazać się bardzo pomocne.
Chcąc wesprzeć dziecko i pomóc mu uporać się z problemami, należy uzbroić się cierpliwość, wyrozumiałość i delikatność. Spokojne i empatyczne podejście naprawdę może zdziałać cuda.
Nie rób tego, jeżeli chcesz pomóc swojemu dziecku
W uporaniu się z dziecięcym problemem obgryzania paznokci, za całą pewności,ą nie pomogą krzyki, upomnienia, ośmieszanie czy, o zgrozo, kary cielesne w postaci uderzania dziecka po rękach. Takie działania mogą przynieść skutek wręcz odwrotny i tylko nasilić problem. Dziecko widząc, że jego nawyk obgryzania paznokci wywołuje u rodziców złość, może sprawić, że dziecko dodatkowo zacznie mierzyć się z poczuciem winy. Dodatkowo, może to doprowadzić do tego, że w obecności rodziców dziecko będzie za wszelką cenę powstrzymywać się przed tą czynnością, a w sytuacji, gdy nikt nie będzie widział, będzie obgryzało paznokcie z jeszcze większa intensywnością.
A jeśli to tylko nuda?
Obserwacja dziecka pozwoli zauważyć czy obgryzanie paznokci pojawia się jedynie w sytuacji, kiedy dziecko jest bezczynne i robi to jedynie z nudów. W takiej sytuacji warto skierować uwagę dziecka na coś innego, np. podsuwając mu gniotka czy piłkę. Takie zajęcie rąk sprawi, że dziecko z mniejszym prawdopodobieństwem zajmie się obgryzaniem paznokci.
Ważne jednak, by nie poprzestawać na podsunięciu dziecku przedmiotu, które zajęłoby mu ręce, lecz wciąż uważnie je obserwować.
Wnikliwa obserwacja jest kluczem do wychwycenia problemów i trudności, z którymi być może mierzy się dziecko.